W dniu 29 maja 2025 r. Rada do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania (Rada PUO) wydała Uchwałę nr 3/2025 w sprawie opinii dotyczącej zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (art. 119a Ordynacji podatkowej) do czynności związanych z utworzeniem fundacji rodzinnej, darowizną akcji oraz ich następną sprzedażą. Uchwała stanowi istotny głos interpretacyjny w zakresie dopuszczalnych granic planowania podatkowego z wykorzystaniem fundacji rodzinnej.

Stan faktyczny analizowany przez Radę PUO

Zgodnie z ustaleniami przedstawionymi w uchwale, podatnik:

1. Ustanowił fundację rodzinną w organizacji, która uzyskała osobowość prawną z chwilą ustanowienia.

2. W czerwcu 2023 r. fundacja zawarła umowę z DE sp. z o.o. dotyczącą uzyskania polis ubezpieczeniowych, świadczeń i zapewnień w związku z planowaną sprzedażą akcji spółki na rzecz inwestora.

3. W lipcu 2023 r. podatnik zawarł z fundacją umowę darowizny akcji, która według banku prowadzonego rachunek maklerski była skuteczna dopiero w późniejszym terminie.

4. Fundacja zawarła przedwstępną umowę sprzedaży akcji (SPA) z inwestorem oraz szereg innych dokumentów związanych z transakcją.

5. W sierpniu 2023 r. fundacja rodzinna zawarła umowę sprzedaży akcji na rzecz inwestora. 

Fundacja rodzinna a unikanie opodatkowania - Ocena Rady PUO

Rada uznała, że:

„Czynność podlegającą ocenie w świetle art. 119a Ordynacji podatkowej stanowi, zdaniem Szefa KAS, darowanie przez Podatnika Akcji na rzecz Fundacji rodzinnej, a następnie dokonanie w krótkim okresie sprzedaży Akcji na rzecz Inwestora, na warunkach w znacznej mierze uzgodnionych przed dokonaniem darowizny” (s. 3 uchwały).

W opinii Rady PUO, sekwencja czynności wskazuje na instrumentalne wykorzystanie instytucji fundacji rodzinnej w celu uniknięcia opodatkowania dochodu ze sprzedaży akcji. Rada zwróciła uwagę na krótki odstęp czasu pomiędzy wniesieniem akcji do fundacji a ich sprzedażą oraz na fakt, że warunki transakcji zostały w znacznej mierze uzgodnione już przed darowizną.

Rada PUO uwzględniła również dodatkowe okoliczności mające znaczenie dla oceny sprawy. W szczególności zwrócono uwagę na status beneficjentów fundacji rodzinnej – byli nimi wyłącznie podatnik oraz jego żona. Ustalono także zasady dotyczące przyszłego uczestnictwa dzieci podatnika w fundacji. Rada przeanalizowała okoliczności organizacyjne związane z rejestracją fundacji oraz realizacją niezbędnych formalności maklerskich. Istotna okazała się również świadomość fundacji co do posiadania akcji oraz zamiaru ich zbycia, co wskazuje na celowe i zaplanowane działanie w ramach przeprowadzanej transakcji.

Znaczenie uchwały dla założyciele Fundacji Rodzinnej

Uchwała nr 3/2025 Rady PUO stanowi ostrzeżenie przed wykorzystywaniem instytucji fundacji rodzinnej w konstrukcjach zmierzających wyłącznie do osiągnięcia korzyści podatkowej bez rzeczywistego celu gospodarczego. W sytuacjach, gdy fundacja ma na celu jedynie być przejściowym podmiotem pośredniczącym w zbyciu aktywów, może dojść do zakwestionowania takich działań przez organy skarbowe.

Wobec powyższego, przed planowaniem przekazania majątku do fundacji rodzinnej w kontekście jego dalszego zbycia, zalecane jest zasięgnięcie porady prawnika specjalizującego się w:

1. prawie fundacyjnym,
2. przekazywaniu majątku (w tym akcji, udziałów, nieruchomości, papierów wartościowych, praw majątkowych),
3. prawie podatkowym i ordynacji podatkowej,
4. analizie ryzyk związanych z klauzulą GAAR.

Fundacja rodzinna może być skutecznym narzędziem sukcesyjnym i zarządzania majątkiem, pod warunkiem, że nie jest wykorzystywana instrumentalnie. Uchwała Rady PUO przypomina, że granica pomiędzy planowaniem podatkowym a unikaniem opodatkowania jest ścisła i podlega kontroli.

Inne schematy wymagające ostrożności

Opisany przypadek nie jest jedynym, w którym zastosowanie fundacji rodzinnej może wiązać się z ryzykiem podatkowym. Równie wysoką ostrożność należy zachować w przypadku:

1. Wnoszenia nieruchomości lub udziałów w spółkach do fundacji, a następnie ich szybkiej sprzedaży – jeśli celem jest uniknięcie podatku dochodowego po stronie osoby fizycznej,
2. Powtarzalnych świadczeń dla beneficjentów w sposób mogący imitować wypłaty wynagrodzenia lub dywidendy – co może prowadzić do zakwestionowania kwalifikacji podatkowej tych wypłat,
3. Ustanawiania beneficjentów i zarządców, którzy są jednocześnie podmiotami transakcji z fundacją – co może powodować zarzut pozorności lub obejścia prawa,
4. Zbywania przez fundację składników majątku wniesionych niedługo przed transakcją, bez uzasadnienia gospodarczego.

We wszystkich tego rodzaju działaniach – nawet jeśli formalnie są zgodne z przepisami – kluczowa jest analiza celów podatkowych i ekonomicznych. Zgodnie z art. 119a §1 Ordynacji podatkowej, jeżeli celem dominującym jest osiągnięcie korzyści podatkowej, a sposób działania jest sztuczny – organ może zakwestionować skutki podatkowe.

Fundacja rodzinna, jako instytucja prawa prywatnego, oferuje realne możliwości w zakresie planowania sukcesji, ochrony majątku oraz wdrażania rozwiązań korzystnych z punktu widzenia zarządzania. Należy jednak pamiętać, że wykorzystywanie jej jako elementu schematów optymalizacji podatkowej może skutkować zastosowaniem klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR). Dlatego przed podjęciem działań z udziałem fundacji rodzinnej warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie podatkowym i sukcesyjnym, a także zasięgnąć porady w zakresie rejestracji i funkcjonowania fundacji. Niezwykle istotne jest, aby majątek przekazywany do fundacji – taki jak akcje, nieruchomości, udziały, papiery wartościowe czy inne prawa majątkowe – był zarządzany zgodnie z celem fundacji. Należy również zadbać o rzetelną dokumentację potwierdzającą realny cel gospodarczy podejmowanych czynności oraz unikać działań, które mogłyby zostać uznane za sztuczne lub pozorne. Tylko wtedy fundacja rodzinna może stanowić skuteczne i bezpieczne narzędzie budowania oraz przekazywania majątku kolejnym pokoleniom.