Fundacja a stowarzyszenie to dwie podstawowe formy organizacji pozarządowych w Polsce. Obie mają wspólny cel – wspieranie ważnych społecznie działań, takich jak np. ochrona zdrowia, pomoc charytatywna, rozwój kultury, edukacja czy ochrona środowiska. Mimo to różnią się od siebie pod wieloma względami, w tym strukturą, zasadami działania, sposobem zarządzania oraz wymaganiami formalnymi. Wybór: stowarzyszenie a fundacja zależy od specyfiki zamierzonej działalności i celów, które chcemy osiągnąć.

Fundacja czy stowarzyszenie?

Zanim wyjaśnimy, co w danym przypadku będzie korzystniejsze – fundacja czy stowarzyszenie – warto przybliżyć charakter obu form prawnych. Każda z nich ma bowiem swoje unikalne cechy i różnice, które trzeba zrozumieć, żeby podjąć świadomą decyzję o wyborze odpowiedniej struktury organizacyjnej.

Czym jest fundacja?

Fundacja to organizacja oparta na majątku, który fundator przekazuje na realizację określonych celów społecznych lub gospodarczo użytecznych. Została uregulowana w ustawie o fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984 r. i stanowi jedną z najbardziej wszechstronnych form wspierania działań na rzecz dobra wspólnego.

Fundacja nie zrzesza członków – jej istotą jest realizacja jasno sprecyzowanego celu statutowego, który powinien być społecznie lub gospodarczo użyteczny. Cel ten określa fundator w momencie zakładania fundacji i w dużej mierze determinuje charakter oraz zakres działań organizacji.

Majątek fundacji, w tym tzw. fundusz założycielski, jest ważnym elementem. To właśnie środki finansowe lub rzeczowe przekazane przez fundatora stanowią podstawę jej działalności. Co ważne, minimalny fundusz założycielski wynosi 1000 zł, jeżeli fundacja planuje prowadzić działalność gospodarczą. To jednak nie oznacza, że fundacja ogranicza swoje działania wyłącznie do gospodarki – wręcz przeciwnie, większość jej aktywności skupia się na działaniach non-profit.

Jednym z istotnych elementów działalności fundacji jest jej zarząd, który pełni funkcję kierowniczą i organizacyjną. Fundacja nie działa na podstawie członkostwa, co odróżnia ją od stowarzyszenia. Zarząd odpowiada za zarządzanie majątkiem, realizację celów statutowych i reprezentację fundacji na zewnątrz. Statut fundacji, który stanowi jej podstawowy dokument, określa nie tylko cele i sposób działania, ale również zasady powoływania i funkcjonowania organów, takich jak zarząd czy rada fundacji.

Czym jest stowarzyszenie?

Stowarzyszenie to forma organizacji pozarządowej, która opiera się na dobrowolnym zrzeszaniu osób dążących do realizacji wspólnego celu. Jest to struktura demokratyczna, co oznacza, że wszyscy członkowie mają prawo wpływać na jej funkcjonowanie. Zasady działania stowarzyszeń określa ustawa Prawo o stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989 r., która daje dużą swobodę w definiowaniu celów i sposobów działania organizacji.

Stowarzyszenie wymaga minimum siedmiu osób, które staną się jego założycielami. Wspólnie podejmują decyzję o powołaniu organizacji, uchwalają statut i wybierają organy zarządzające, takie jak zarząd czy komisja rewizyjna. Statut stowarzyszenia musi precyzować cele, strukturę, zasady członkostwa oraz sposób podejmowania decyzji. To właśnie demokratyczny charakter stowarzyszenia wyróżnia je na tle fundacji – każdy członek ma prawo głosu i wpływu na kierunek działania organizacji.

Istotnym elementem działalności stowarzyszeń jest także kwestia finansowania. W przeciwieństwie do fundacji, która wymaga majątku początkowego, stowarzyszenie opiera się głównie na składkach członkowskich, darowiznach, dotacjach czy grantach. To sprawia, że stowarzyszenia są bardziej dostępne dla osób, które nie dysponują dużym kapitałem, ale chcą działać na rzecz społeczności.

Fundacja a stowarzyszenie – zasadnicze różnice

Struktura organizacyjna i sposób działania to pierwsza różnica między stowarzyszeniem a fundacją. Fundacja nie opiera się na członkostwie – działa w oparciu o majątek i jest kierowana przez zarząd. Z kolei stowarzyszenie zrzesza osoby, które wspólnie podejmują decyzje i mają wpływ na jego funkcjonowanie. Demokratyczna struktura stowarzyszenia daje każdemu członkowi prawo głosu, co jest istotnym elementem tej formy organizacyjnej.

Majątek i finansowanie to kolejny istotny aspekt. Fundacja wymaga wniesienia funduszu założycielskiego, co może stanowić barierę dla osób chcących ją założyć. Stowarzyszenie natomiast nie wymaga kapitału początkowego, a jego działalność opiera się głównie na składkach członkowskich i darowiznach. Obie formy mogą prowadzić działalność gospodarczą, jednak jej dochody muszą być przeznaczone wyłącznie na realizację celów statutowych.

Następna różnica między stowarzyszeniem a fundacją to cele i elastyczność. Fundacja ma z góry określony cel, który jest zapisany w jej statucie. Zmiana tego celu jest trudna i wymaga zgody odpowiednich organów. Stowarzyszenie działa bardziej elastycznie, co pozwala jego członkom na bieżąco modyfikować kierunek działalności w zależności od potrzeb. Cel stowarzyszenia nie musi być społecznie i gospodarczo użyteczny.

Różnica między fundacją a stowarzyszeniem. Procedura rejestracji organizacji

Kolejna różnica między fundacją a stowarzyszeniem to sam proces zakładania organizacji. Fundacja wymaga opracowania statutu i wniesienia funduszu założycielskiego. Następnie należy złożyć wniosek o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), co wiąże się z opłatą rejestracyjną i przygotowaniem szeregu dokumentów, takich jak oświadczenie fundatora czy zgoda zarządu na pełnienie funkcji. Akt założycielski musi zostać sporządzony w formie aktu notarialnego.

Rejestracja stowarzyszenia zaczyna się od zebrania założycielskiego, podczas którego uchwalany jest statut i wybierane są organy zarządzające. Po zakończeniu tego etapu wniosek o rejestrację składa się w sądzie rejestrowym, podobnie jak w przypadku fundacji. Warto podkreślić, że istnieją także stowarzyszenia zwykłe, które nie posiadają osobowości prawnej i wymagają jedynie zgłoszenia do ewidencji w starostwie.

Fundacje i stowarzyszenia. Likwidacja organizacji

Zamknięcie organizacji takich jak stowarzyszenia i fundacje jest równie istotnym etapem jak ich założenie.

Zamknięcie organizacji takich jak stowarzyszenia i fundacje jest równie istotnym etapem jak ich założenie.

1. W przypadku fundacji decyzję o likwidacji podejmuje zarząd lub sąd, a majątek jest przekazywany na cele określone w statucie.
2. Stowarzyszenie może zostać rozwiązane decyzją członków podczas walnego zebrania.

Ważne jest, aby majątek organizacji został rozdysponowany zgodnie z przepisami prawa i postanowieniami statutu.

Stowarzyszenie czy fundacja co jest lepsze i dla kogo?

Teraz kiedy bliższa jest już nam różnica między stowarzyszeniem a fundacją, można bardziej świadomie podjąć decyzję o wyborze organizacji. Zależy to przede wszystkim od charakteru planowanej działalności oraz preferowanego sposobu zarządzania.

Fundacja jest najlepszym wyborem, gdy celem jest realizacja jasno określonych działań społecznych, które nie wymagają zaangażowania osób trzecich. Przykładem mogą być działania oparte na finansowaniu projektów edukacyjnych, kulturalnych czy charytatywnych, gdzie podstawą jest stabilny majątek. Fundacja sprawdzi się także w sytuacjach, gdy działalność wymaga hierarchicznej struktury zarządzania i precyzyjnego ukierunkowania zasobów na określony cel.

Z kolei stowarzyszenie będzie odpowiednie, jeśli istotą działalności jest aktywne zaangażowanie grupy ludzi. To forma idealna dla organizacji lokalnych, grup hobbystycznych, klubów sportowych czy inicjatyw społecznych, które opierają się na współpracy i wspólnym działaniu. Stowarzyszenie daje możliwość budowania więzi i wspólnego podejmowania decyzji, co sprzyja większemu zaangażowaniu członków.

Działalność gospodarcza – różnice w podejściu

Stowarzyszenia i fundacje mogą prowadzić działalność gospodarczą, jednak różnice w regulacjach są znaczące. W przypadku fundacji działalność ta musi być ściśle podporządkowana realizacji celów statutowych, a dochody z niej uzyskane mogą być wykorzystane wyłącznie na te cele.

Wymaga to precyzyjnego zarządzania finansami oraz dokładnego rozdzielenia działalności gospodarczej od statutowej. Fundacja często decyduje się na prowadzenie działalności gospodarczej, jeśli dysponuje znaczącym kapitałem początkowym, który może być wykorzystany jako baza finansowa.

Stowarzyszenie, szczególnie to rejestrowe, również może prowadzić działalność gospodarczą, ale jej charakter jest często bardziej elastyczny. Dochody mogą pochodzić z organizacji wydarzeń, szkoleń czy sprzedaży produktów związanych z działalnością stowarzyszenia. Różnica polega jednak na tym, że członkowie stowarzyszenia mają większy wpływ na decyzje dotyczące zarządzania finansami i działalności gospodarczej, co sprzyja bardziej kolektywnemu podejściu do jej prowadzenia.

Fundacje i stowarzyszenia. Przykłady zastosowania w praktyce

W praktyce wybór: fundacja a stowarzyszenie, zależy również od długoterminowych planów oraz skali działalności.

1. Jeśli celem jest prowadzenie lokalnej inicjatywy, takiej jak np. klub sportowy czy koło zainteresowań, lepszym wyborem będzie stowarzyszenie. 
2. Fundacja będzie odpowiednia w przypadku bardziej kompleksowych i ukierunkowanych działań, takich jak np. zakładanie szkół, ośrodków pomocy społecznej czy finansowanie badań naukowych.

Fundacje i stowarzyszenia. Profesjonalne wsparcie prawne dla NGO

Jeśli potrzebujesz wsparcia w zakresie wyboru odpowiedniej formy prawnej, takich jak fundacja czy stowarzyszenie, warto skorzystać z usług specjalistów. Kancelaria prawna Poznań, Ciesielski & Oczachowska, oferuje kompleksowe wsparcie w zakładaniu i obsłudze organizacji pozarządowych.
Zarówno dla początkujących, jak i doświadczonych organizacji NGO, istotne jest prawidłowe prowadzenie dokumentacji oraz zgodność działań z obowiązującymi przepisami. Jeśli planujesz zakładanie organizacji pozarządowej, nasza kancelaria oferuje profesjonalną pomoc w procesie rejestracji i obsługi fundacji, pomagamy w przygotowaniu niezbędnej dokumentacji oraz doradzając w sprawach formalnych i organizacyjnych.